รถไฟ กับงบประมาณ 3 ล้านล้านบาท และ การพัฒนาประเทศ

ในช่วงนี้ทุกคนต่างก็พูดถึง “โครงการ 3 ล้านล้านบาท” ของรัฐบาลประยุทธ 1 เพราะเป็นการลงทุนขนาดใหญ่ของรัฐบาลที่เป็นความหวังในการพลิกฟื้นเศรษฐกิจไทย ที่ไม่ใช่ฟื้นแค่ในระยะสั้น แต่เป็นการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานที่เป็นจุดอ่อนของไทยมากว่าศตวรรษ กว่าศตวรรษแล้วที่รถไฟไทยไม่มีการลงทุนขนาดใหญ่ ทั้งการขยายราง ต่อราง เพิ่มสถานี หรือพัฒนาคุณภาพรถไฟ ข้อมูลจากสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ระบุว่า ต้นทุนขนส่งคิดเป็นร้อยละ 7.4 ของ GDP ซึ่งปัจจุบันต้องพึ่งการขนส่งทางถนนโดยเฉพาะรถบรรทุกเป็นหลัก โดยมีการใช้รางเพียงร้อยละ 0.2 เท่านั้น ซึ่งหากเปลี่ยนเป็นรางต้นทุนขนส่งจะลดลงไปกว่าครึ่ง หรือคำนวณคร่าวๆ กว่า 2 แสนล้านบาท การลงทุนดังกล่าวจึงเป็นการเพิ่มศักยภาพในการแข่งขันของไทยได้มหาศาล

โครงการ 3 ล้านล้านจึงเป็นการจุดความหวังในการฟื้นเศรษฐกิจของไทยทั้งในระยะสั้นและยาว อันที่จริงในปัจจุบันไทยมีเส้นทางรถไฟยาวถึงกว่า 4 พันกิโลเมตร สัดส่วนความยาวรางรถไฟต่อพื้นที่ก็อยู่ในลำดับต้นของอาเซียน สูงกว่ามาเลเซียเสียอีก ยิ่งเมื่อได้โครงการ 3 ล้านล้านนี้ จะทำให้มีรางรถไฟเพิ่มขึ้นอีกกว่า 5 พันกิโลเมตร เป็น 9,258 กิโลเมตร ก็จะยิ่งสูงล้ำเหนือชาติใดๆในอาเซียน แต่นั้นไม่น่าสนใจเท่าผลประโยชน์ที่จังหวัดต่างๆจะได้รับ ในปัจจุบันมีอยู่หลายจังหวัดในประเทศที่รถไฟไม่วิ่งผ่าน หรือถึงผ่านก็น้อยมากจนอัตราทางรถไฟต่อพื้นที่จังหวัดต่ำกว่าค่าเฉลี่ยอาเซียนเสียอีก  จังหวัดเหล่านี้ก็คือจังหวัดทางแถบภาคอีสาน (จากภาพคือจังหวัดที่เป็นสีแดง) ซึ่งเมื่อมีโครงการ 3 ล้านล้านจะก้าวกระโดดเป็นจังหวัดที่เจริญกว่า มาเลเซีย (ด้านความหนาแน่นของรางรถไฟ) ด้วย ในขณะที่อีกหลายจังหวัด เช่น นครราชสีมา จะกลายเป็นจังหวัดที่ดีกว่าสหรัฐฯ หรืออย่างเพชรบุรี ก็ดีกว่าเกาหลี เสียอีก

แต่คำถามสำคัญก็คือ “มีรางมากขึ้น แล้วจะดีขึ้น เจริญขึ้น จริงหรือ ?ช่วง 2-3 ทศวรรษที่ผ่านมา เกาหลี มีโครงการชั้นปฏิวัติการรถไฟในประเทศ 2 ครั้ง ครั้งแรกเริ่มปี 1992 แต่กว่าจะเปิดใช้ก็ปี 2004 ส่วนครั้งที่ 2 เริ่มปี 1998 ไปแล้วเสร็จปี 2010 โดยทั้ง 2 ครั้ง เป็นรถไฟความเร็วสูง มาเลเซีย มี 2 โครงการเช่นกัน คือ 1995 ปฏิวัติจากดีเซลเป็นระบบไฟฟ้าแต่ยังเป็นความเร็วธรรมดาอยู่ แต่พอถึงปี 2002 ก็เปิดใช้รถไฟความเร็วสูงทันที อย่างไรก็ตามความสำคัญไม่ได้อยู่ที่ตรงว่า เกาหลี กับ มาเลเซีย ทำอะไร แต่น่าสนใจตรงที่ ทุกเหตุการณ์นำพาไปสู่การเพิ่มขึ้น ของรายได้เฉลี่ยต่อประชากร ของทั้ง 2 ประเทศ (ดูรูปประกอบ)

นั่นจึงหมายความว่า มีโอกาสสูงที่ “โครงการ 3 ล้านล้านจะยกระดับเศรษฐกิจ และความสามารถในการแข่งขันของประเทศ” ได้ ทั้งนี้ทั้งนั้น ประเทศไทยพึงต้องระลึกว่า การพัฒนาการรถไฟ ไม่ใช่มีแค่รางมาก แต่ต้องรวมไปถึงบริการที่ดี ความสะดวกรวดเร็ว และตรงต่อเวลาของการรถไฟยิ่งสำคัญ ตัวอย่างเช่น เกาหลีนั้น ประกาศชัดเจนว่า “รถไฟเกาหลีไม่เคยผิดเวลา” ไม่เท่านั้น ความเร็วสูงของเกาหลี คือ 300 กิโลเมตรต่อชั่วโมง หรือไม่ถึง 3 ชั่วโมงจากกรุงเทพก็ถึงเชียงใหม่แล้ว (ถ้าไม่แวะจอดพัก) ดังนั้น “หากไทยจะยกระดับศักยภาพในการแข่งขันของประเทศ ไทยต้องพัฒนาระบบราง ที่ต้องทำทั้งปริมาณ (จำนวนราง) และคุณภาพควบคู่กัน ซึ่งนั่นคือความคาดหวังจากคนไทยทั้งประเทศ”

หมายเหตุ: โครงการลงทุน 3 ล้านล้านบาท ไม่ได้มีแต่เรื่องรถไฟ แต่รถไฟเป็นโครงการใหญ่ภายใต้โครงการนี้ ผู้เขียนจึงได้หยิบยกมาเป็นประเด็นสำคัญ